Niniejszy artykuł dedykowany jest współpracy Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Oławie z fundacją Studio Wschód, realizującą od roku 2010 program „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”.
107 rocznica Odzyskania Niepodległości
Gdzie jesteś Polsko? Szukam Cię w koronie Orła Białego, w lśniących łanach zbóż, w szumie białych brzóz, w wierszu Norwida i we współczesnym utworze muzycznym Grzegorza Ciechowskiego, w pomarszczonych twarzach Rodaków na Kresach i na tablicach mogił pradziadów. Słucham opowieści ludzi starszych
i wczytuję się w karty historii, w słowo pisane i żywe ludzi dbających
o tożsamość, kulturę i język polski narodu wolnego od stu siedmiu lat.
Na zaproszenie pani redaktor Grażyny Orłowskiej–Sondej, oraz Fundacji Studio Wschód i akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”, ratującej polskie nekropolie na Kresach, Syberii i w Kazachstanie, a także wspierającej materialnie pozostałe na Wschodzie polskie rodziny, udałam się w dniach 7-11 listopada 2025 roku wraz z harcerzami, młodymi strażakami, uczniami i nauczycielami szkół
z Dolnego Śląska w niezwykłą podróż na Wileńszczyznę, by wspólnie
z Rodakami żyjącymi na Litwie uczcić 107 rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości. Patriotyczna przygoda rozpoczęła się w miejscowości Wędziagoła (30 km od Kowna), gdzie oczekiwali nas polscy mieszkańcy tej miejscowości, dzieci wraz z nauczycielkami z niedzielnej szkółki, w której uczą się języka ojczystego i historii. W czasie przywitania uczniowie z Dolnego Śląska wręczyli naszym Rodakom przygotowane przez siebie upominki. Pan Ryszard Jankowski, prezes Związku Polaków na Litwie Oddział w Wędziagole oprowadził nas po polskim cmentarzu, na którym spoczywają powstańcy styczniowi z 1863 roku. Zapaliliśmy znicze i oddaliśmy hołd Polakom walczącym o wolną Polskę również przy pomnikach upamiętniających ten narodowy zryw. Następnie odwiedziliśmy strony rodzinne polskiego noblisty, Czesława Miłosza, kościół w Świętobrodziu, gdzie został ochrzczony oraz miejsce spoczynku rodziny pisarza. Na ziemi kowieńskiej, w Pojeślu spoczywa babcia Józefa Piłsudskiego, Teodora z Butlerów. Od Pana Ryszarda Jankowskiego dowiedzieliśmy się, jak niezwykłą była kobietą. W wieku 74 lat odbyła pieszą pielgrzymkę do Ostrej Bramy. Na Jej nagrobku pozostawiliśmy biało-czerwona flagę. W kolejnym dniu, dzięki naszemu przewodnikowi Panu Andrzejowi Aszkiełowiczowi, mieliśmy okazje poznać wieś Zułów, w której urodził się marszałek Józef Piłsudski, oraz kościół w Powiewiórce, gdzie w 1867 r. został ochrzczony. Płomieniem zniczy oddaliśmy hołd Marszałkowi Piłsudskiemu pod ogromnym dębem, zasadzonym w Zułowie w roku 1937 przez ówczesnego prezydenta Polski, Ignacego Mościckiego. W pamięć wbił mi się znamienny wpis o Marszałku na pomniku pod dębem: „Dał Polsce wolność, granice, moc
i szacunek”. Płomień zniczy rozbudzał w uczestnikach wewnętrzny ogień patriotycznego ducha i szacunek do ziem będących częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów (w latach 1569-1795), a potem jako Litwa Środkowa (w latach 1922-1940 ). Kolejny dzień mojej litewskiej przygody rozpoczął się w Niemenczynie od spotkania z niezwykłym Polakiem Panem Edwardem Puncewiczem, wieloletnim starostą, znakomitym gawędziarzem
i poetą, strażnikiem polskości. Z zainteresowaniem wysłuchaliśmy przepięknej patriotycznej gawędy przeplatanej wierszami o Ziemi Wileńskiej. Potem zwiedzaliśmy stolicę tego kraju, Wilna. Matka Boska Ostrobramska, Uniwersytet Wileński, pomnik Adama Mickiewicza, Stare Miasto ze wspaniałymi budowlami noszącymi po dziś dzień znamiona polskości, no i wreszcie Cmentarz na Rossie (data założenia rok 1801), gdzie nasza młodzież ustawiła biało-czerwone znicze na grobach w kwaterze wojskowej i Mauzoleum Matka i Serce Syna. Zakończeniem tego dnia było spotkanie w Podbrodziu z harcerzami Wileńskiego Hufca Maryi im. Pani Ostrobramskiej i harcerzami z Głowna połączone ze wspólnym śpiewaniem polskich pieśni patriotycznych. Z tym właśnie zastępami harcerzy połączyliśmy siły dnia następnego, bardzo wczesnym rankiem
11 listopada, wyruszając w XXXI Sztafecie Niepodległości na etapie Zułów – Niemenczyn – Wilno Cmentarz na Rossie. W ten oto sposób niezmiennie od
31 lat nasi młodzi Rodacy z Polski i Litwy świętują najważniejsze narodowe święto. Sztafeta zakończyła się na wileńskiej Rossie, gdzie odbyły się uroczystości z okazji 107 rocznicy Odzyskania Niepodległości. Deszczowa pogoda nie przeszkodziła w realizowaniu założonego programu i uczestniczeniu w tych pięknych patriotycznych wydarzeniach. Na pytania skierowane do naszych Rodaków mieszkających na Litwie, jak im się obecnie żyje, odpowiadali, że żyją skromnie, ale uczciwie, tu na tej litewskiej ziemi, która jest ich ojczyzną, nie zapominając jednak o Polsce, którą nazywają swoją Macierzą.
Katarzyna Bandura
P.S. Uczniowie CKZiU w Oławie wraz z nauczycielami Wiolettą Maciejewicz – Guź, Adamem Rembiszem i Katarzyną Bandurą w ramach akcji Studia Wschód „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia” przeprowadzili w dniu 1 listopada 2025 na Starym Cmentarzu w Oławie kwestę – zbiórkę publiczną z przeznaczeniem
na ratowanie polskich cmentarzy na Kresach oraz pomoc rodakom żyjącym
na terenie Ukrainy i Litwy.
