17 IX
Józefowi Czapskiemu
Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco
a droga którą Jaś Małgosia dreptali do szkoły
nie rozstąpi się w przepaść
Rzeki nazbyt leniwe nieskore do potopów
rycerze śpiący w górach będą spali dalej
więc łatwo wejdziesz nieproszony gościu
Ale synowie ziemi nocą się zgromadzą
śmieszni karbonariusze spiskowcy wolności
będą czyścili swoje muzealne
bronie przysięgali na ptaka i na dwa kolory
A potem tak jak zawsze – łuny i wybuchy
malowani chłopcy bezsenni dowódcy
plecaki pełne klęski rude pola chwały
krzepiąca wiedza że jesteśmy – sami
Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco
i da ci sążeń ziemi pod wierzbą – i spokój
by ci co po nas przyjdą uczyli się znowu
najtrudniejszego kunsztu – odpuszczania win
Zbigniew Herbert
17 września 1939 roku o godzinie czwartej rano, bez wypowiedzenia wojny, łamiąc postanowienia paktu o nieagresji, wojska sowieckie dokonały zbrojnej napaści na wschodnie tereny Rzeczypospolitej. Wypełniły tym samym tajny pakt Ribbentrop–Mołotow, na mocy którego Polska miała zostać podzielona między ZSRR a III Rzeszę.
Dalszymi konsekwencjami agresji ZSRR na Polskę były masowe represje wobec ludności polskiej pozostających na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, grabież polskiego majątku narodowego i dóbr prywatnych.
Po napaści aresztowano ponad 200 tys. Polaków. Z kolei masowe wywózki na Syberię dotknęły około 1 mln 350 tys. Polaków. Konsekwencją 17 września były również późniejsze zbrodnie w Katyniu, Twerze i Charkowie, gdzie w sumie zamordowano około 22,5 tys. oficerów i policjantów.
A. Rembisz